Η Νήσος του Πάσχα (μεταφραση)

Προειδοποίηση!! Το άρθρον τούτον εν μεγάλον. Έμπατε στον κόπον (αν εν κόπος) να το θκιαβάσετε ως το τέλος. Η ιστορία μπορεί να σούσει την πίστη σας στην αιωνιότηταν του ανθρώπινου πολιτισμού. Κάθε αμφιβολία για καλόν.

Η νήσος του Πάσχα εν ένας που τους πιο ξικομμένους τζαι ακατοίκητους τόπους της υφηλίου. Εκατόν εξήντα τετραγωνικά χιλιόμετρα (πάνω κάτω η έκταση των κοτσιινοχωρκών), η γη τούτη εκτείνεται μες στον Ειρηνικόν ωκεανόν, 2500 χιλιόμετρα μακριά που την πιο κοντινήν κατοικημένην περιοχήν. Παρόλον τον εκ πρώτης όψεως ασήμαντον χαραχτήραν του νησιού, η ιστορία του εν μια που τες πιο σοβαρές προειδοποιήσεις προς την ανθρωπότηταν.

Ο Ολλανδός ναύαρχος Roggeveen εν ο πρώτος Ευρωπαίος που επάτησεν πόδιν πας το Νησίν το Πάσχαν του 1722. Ανακάλυψεν μιαν πρωτόγονην κοινωνίαν με τρεις σιιλιάδες άτομα να κατοικούν μέσα σε κάτι μίζερες καλύφες που καλάμια ή μέσα σε σπήλιους. ΄Επιδίδουνταν σε ασταμάτητον πόλεμον, εξαναγκασμένοι να γίνουνται κανίβαλοι για να συμπληρώσουν τες λλιοστές διαθέσιμες πηγές διατροφής που τους απέμεναν.

Όταν το 1770 οι Σπανιόλοι επροσαρτήσαν το νησίν επίσημα, ήβραν το σε τέθκοιαν κατάστασην εξαθλίωσης τζαι αναρκοκατοίκησης που ποττέ εν το εποίκησαν πραγματικά. Οι κάτοικοι του ολοέναν τζι ελλιανίσκαν τζαι οι συνθήκες ζωής εγίνουνταν ούλον τζαι πιο άθλιες. Το 1870 οι Περουβιανοί εσυνάξαν ούλλους τους κατοίκους τζαι εκάμαν τους σκλάβους εκτός που εκατόν δέκα γέρους τζαι μωρά που εμείναν τζεικάτω να φυτοζωούν. Τέλος, οι Χιλιανοί εβάλαν σιέριν πας το νησίν. Εκουβαλήσαν σαράντα σιιλιάδες κουέλλες τζαι αρνιά τζι εδώκαν τα σε μιαν βρετανικήν εταιρίαν να τα εκμεταλλέφκεται. Τους λλιοστους αυτόχθονες που εζιούσαν ακόμα τζει κάτω, εστηβάσαν τους σέναν τζαι μοναδικόν χωρκούδιν.

Τζαι όμως, μέσα σε ούλλην τούτην την εξαθλίωσην τζαι την βαρβαρότηταν, οι πρώτοι ευρωπαίοι εξερευνητές ήβραν τα σημάθκια μιας πολλά αναπτυγμένης κοινωνίας που άθθησεν στο παρελθόν: παντού στο νησίν ήταν διάσπαρτα εξακόσια τεράστια πέτρενα αγάλματα τουλάχιστον έξη μέτρα ύψος το καθέναν. Όταν στην αρχήν του εικοστού αιώνα οι ανθρωπολόγοι αρκέψαν να μελετούν την ιστορίαν τζαι την κουλτούραν της νήσου του Πάσχα εσυφφωνούσαν σέναν μόνον πράμαν: σε καμιάν περίπτωσην τα αγάλματα δεν εμπορούσαν να ένει το έργον των πρωτόγονων, εξαθλιωμένων, μίζερων τζαι καθυστερημένων αθρώπων που ήβραν οι αποικιοκράτες τον δέκατον όγδοον αιώναν. Έτσι εγεννήθην το μυστήριον της Νήσου του Πάσχα...

Εφκήκαν λοιπόν ένα σωρό θεωρίες για να εξηγήσουν το ανεξήγητον. Οι πιο τρελλές λαλούν ότι εν τα κατάλοιπα την ύπαρξης εξωγήινων ή ακόμα ότι εν τα απομεινάρια μιας απέραντης γής που εβυθίστην μες τον Ειρηνικόν. Η πιο σοβαρή θεωρία ήταν του Νορβηγού ανθρωπολόγου Thor Heyerdhal που υποστήριζεν ότι στα πολλά παλιά τα χρόνια ο τόπος εκατοικήθην που νοτιοαμερικάνικους λαούς με γλυπτικήν κληρονομιάν από τους Ίνκας. Σε μιαν ύστερην εποχήν ο πολιτισμός τούτος εξίππεσεν μετά που συνεχείς επιδρομές εποίκων που δυτικούς ινδονησιακούς λαούς τζαι ότι ο τόπος εξικληρίστηκεν τέλεια σέναν πόλεμον μεταξύ τους «χαλόφτες» τζαι τους «κοντόφτες». Η θέση τούτη δεν εγίνην ποττέ ομόφωνα αποδεχτή.

Η ιστορία την νήσου του Πάσχα δεν έχει να κάμει τίποτε με εξωγήινους, ούτε με τζαι με μυστήριες επιδρομές. Είναι απλά έναν δυνατόν μάθημαν για τον τρόπον που οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι εξαρτημένες απο το περιβάλλον που τες συντηρεί τζαι για τες δραματικές επιπτώσεις των αμετάκλητων ζημιών που του επιβάλλουν. ΄Ετην λοιπόν μιαν ιστορίαν ενός λαού που μέσα σε συνθήκες δύσκολες εκατάφερεν να οικοδομήσει μιαν που τες πιο προχωρημένες κοινωνίες της υφηλίου, επιβάλλοντας όμως ολοέναν τζαι πιο αβάσταχτες απαιτήσεις πάς τες φυσικές πηγές που εδιέθετεν. Όταν οι πηγές εν ήταν πιον ικανές να αντέξουν το βάρος, ο λαμπρός πολιτισμός που εχτίστην χαλίτζιν χαλίτζιν για χιλιετηρίδες ολόκληρες, εσυντρίφτηκεν σαν χάρτινος πύργος.

Ο εποικισμός της νήσου Πάσχα ανήκει στην τελευταίαν φάση της βραδείας εξάπλωσης του ανθρώπινου γένους πάνω στην γην ως τον 5ον αιώναν μ.χ. ... Οι Πολυνήσιοι που αρκέψαν να πλώνουν που το 1000 π.χ. εφτάσαν στην Νήσον Πάσχα γύρο στον 5ον αιώναν μ.χ. δημιουργώντας έτσι τον πιο εξαπλωμένον λαόν του πλανήτη που εκτείνεται στο τεράστιον τρίγωνον που την Νέαν Ζηλανδίαν μέχρι την Χαβάην τζαι που την Χαβάην μέχρι την Νήσο Πάσχα: θκιο φορές την έχτασην των Ηνωμένων Πολιτειών.

Αυτοί που έφτασαν στην νήσο Πάσχα ήβραν πολλά φτωσιές πηγές πλούτου. Η γη ήταν ηφαιστιογενούς προέλευσης. Τα ηφαίστεια εσβήσαν τρεις τέσσερις αιώνες πριν την άφιξην των μουσσκιερήδων. Η θερμοκρασία τζαι η υγρασία ήταν ψηλές μα παρόλον που η γη ήταν γόνιμη, η διακλάδωση τζαι η διανομή του νερού ήταν δύσκολη. Το μόνον νερόν γλυτζίν εβρίσκετουν μες τους κρατήρες των σβησμένων ηφαιστείων. Εντελώς απομονωμένον το νησίν με χλωρίδαν είσιεν με πανίδαν: τριάντα είδη φυτών ούλλα ούλλα, κάτι λλία έντομα, θκιό είδη κουρκουτάες, ούτε έναν χτηνόν θηλαστικόν. Η θάλασσα ήταν πάφτωσιη σε ψάριν.

Η άφιξη του αθρώπου δεν έφερεν τζαι τίποτε το καλλύττερον απο πλευράς πηγών. Τα χτηνά (πολυνησιακός σιοίρος, σιύλλοι, ποντίτζιες) τζαι οι καλλιέργειες που ευδοκιμούσαν στην πατρογονικήν γην δεν εκάμναν πας την νέαν πατρίδαν. Τα μόνα καλλιεργήσιμα ήταν το γέλαρμασιν (γλυκοπατάτες) τζαι οι όρνιθες. Η μόνη παριορκά στην μονότονην διατροφήν που τους επέβαλεν το μη φιλικόν περιβάλλον ήταν: το γέλαρμασιν δεν εχρειάζετουν τζαι πολύν κυριελέϊσον για να καρπίσει τζαι άφηνεν έτσι πολλήν χρόνον για κουνουσσμάν.

Κανένας εν ιξέρει πόσοι ήταν οι πρώτοι έποικοι μα μάλλον δεν θα ξεπερνούσαν τους 30. Σιγά σιγά επολλήναν τζαι εδημιουργήσαν μιαν κοινωνίαν που έμοιαζεν πολλά με τζείνην της υπόλοιπης Πολυνησίας. Μεγάλα γένη που κατέχουν τζαι καλλιεργούν από κοινού την γην. Οι οικογένειες εδημιουργούσαν φατρίες με έναν αρχηγόν τζαι η καθεμιά έναν δικόν της χώρον λατρείας. Ο αρχηγός οργάνωνεν τες δραστηριότητες τζαι επέβλεπεν τον διαμοιρασμόν της τροφής. Ο μεγάλος ανταγωνισμός τζαι οι καφκάες μεταξύ των φατριών εξηγούν τόσον την άνοδον όσον τζαι την τελικήν συντριβήν του μεγάλου πολιτισμού της Νήσου Πάσχα.

Τα χωρκά απλώνουνταν σε ούλλην τη έκτασην του νησιού σε μορφήν μικρών ομάδων από καλύφες διαμέσου καλλιεργήσιμων χωραφκιών. Οι κοινωνικές δραστηριότητες εγίνουνταν σε χωριστά κέντρα λατρείας που εκατοικούνταν για μικρές περιόδους του χρόνου. Τα κύρια μνημεία ήταν τα αχού, τεράστιες πέτρινες πλατφόρμες, παρόμοιες με τζείνες που μπόρουμεν να ΄βρουμεν τζαι σε άλλες περιοχές της Πολυνησίας. Εχρησιμοποιούνταν για τες κηδείες, τη λατρείαν των προγόνων, για τα μνημόσυνα των χαμένων αρχηγών. Όπως η γεωργική παραγωγή δεν έπαιρνεν τζαι πολλή χρόνο τζαι ενέργειαν, οι αρχηγοί των φατριών είχαν ώραν για να ασχολούνται με τα της θρησκείας. Αυτή η ιδιαιτερότητα οδήγησεν στη δημιουργία της πιο αναπτυγμένης πολυνησιακής κοινωνίας, μιαν που τες πιο πολυσύνθετες στον κόσμο λαμβάνοντας υπ΄όψην τες πολλα περιορισμένες πηγές πλούτου που εδιέθετεν. Οι Πασχαλινοί επερνούσαν τον παραπάνω χρόνον τους με τη θρησκευτική λατρείαν τζαι με την κατασκευήν μνημείων.

Έτσι εδημιουργηθήκασιν σε ούλλον το νησίν πέραν των τριακόσιων πλατφόρμων, κυρίως στην παραλίαν. Το κτίσιμον τους σύφωνα με πολυσύνθετους αστρονομικούς συσχετισμούς στο χώρον, προσδιορισμένες ανάλογα με τον ισημερινόν ή άλλα σημεία του ορίζοντα, μαρτυρούν ψηλά διανοητικά επιτεύγματα. Σε κάθε χώρον εστήνουνταν από ένα μέχρι δεκαπέντε τεράστια πέτρινα αγάλματα που συντηρούνται μέχρι σήμερα σαν κληρονομιά της χαμένης πασχαλινής κοινωνίας. Σκάλισμένα με εργαλεία που σκληρήν λάβα απεικόνιζαν με πολλά καλλιτεχνικό στυλ την κελλέν τζαι τον θώρακαν ενός αδρώπου. Η τζιεφαλή ήταν στεφανωμένη με ένα βρουλίν καμωμένον που πέτραν κότσιινην, βάρους περίπου δέκα τόνων προερχόμενης που έναν άλλον λατομείον. Το σκάλισμαν ήταν εύκολη δουλειά μα έπιανεν πολλή χρόνον. Η μεγαλλύτερη δυσκολίαν ήταν η μεταφορά των τεράστιων κολοσσών τζαι η αναστήλλωση τους στη μούτην των Αχού.

Η λύση που ήβραν οι Πασχαλινοί σε τούτο το μεγάλον τους πρόβλημα διά τζαι το κλειδίν που εξηγά την τύχη που ήβρεν μετέπειτα την κοινωνίαν τους. Ελλείψει χτηνών που σώννουν, αναγκάστηκαν να χρησημοποιήσουν μιαν τεράστιαν εργατικήν δύναμη για να τραβά τα αγάλματα τζυλώντας τα πάνω σε κορμούς δέντρων. Που την μικρήν ομάδαν που αγκυροβόλησεν στο νησίν τον πέμπτον αιώναν ο πληθυσμός έφτασεν τες 7000 το 1550. Υπήρχαν τότε εκατοστάες Αχού πάνω στα οποία εστηθήκασιν πάνω που 600 γιγάντια αγάλματα.

Μετά, εντελώς αιφνιδιαστικά, ο πολιτισμός αυτός εσυτρίφτην, αφήνοντας πίσω του πέραν των μισών αγαλμάτων ατέλειωτα στο λατομείο του Rano Raraku.

Τι έγινεν; Μια δραματική διάβρωση του περιβάλλοντος που την αποψίλωσην του δάσους. Όταν αποβιβαστήκαν οι πρώτοι ευρωπαίοι τον 17ον αιώναν, ήβραν την νήσον γέρημην εκτός που μιαν φούχταν δεντρά στο βάθος του κρατήρα του σβηστού ηφαιστείου Ράνο Κάο. Εν τούτοις, οι τελευταίες επιστημονικές εργασίες που μπορούν να αναλύουν τους τύπους γύρης, εδείξαν ότι η νήσος του Πάσχα ήταν καλυμμένη κάποτε που πυκνόν δάσος. Όσον ο πληθυσμός αναπτύσσετουν, εχρειάζετουν να κόφκει ούλον τζαι παραπάνω ξύλα για να καλυφκει τες ανάγκες του: ξεχέρσωμαν εκτάσεων για τες καλλιέργειες, καύσιμα για να βράζουν τζαι για να μαειρεύκουν, ξύλα σαν οικοδομικά υλικά, για να κάμνουν κανό για ψάρεμαν, κορμούς για να τζυλούν τζαι να κουβαλούν τα αγάλματα εκατοστάες εργάτες. Με άλλα λόγια εκαταλιούσαν τεράστιες ποσότητες ξύλου. Τζαι μιαν ημέραν έλειψεν.

Η αποψίλωση του τόπου εν εσήμανεν μόνον το πάγωμαν κάθε κοινωνικής τζαι θρησκευτικής δραστηριότητας που ήταν τόσον ανθούσες. Εσυντάραξεν επίσης την καθημερινήν ζωήν των Πασκαλινών. Το 1500 η έλλειψη ξύλου ανάγκασεν πολλήν κόσμον να εγκαταλείψει τον τρόπον οικοδόμησης με ξύλα τζαι να καταφύει σε σπήλιους. Όταν ένα αιώναν πιο ύστερα το ξύλον έλειψεν τέλεια, ούλλος ο πληθυσμός εμετακόμισεν σε τρωγλοειδής οικισμούς σγαμμένους μες τους κρεμμούς η μες σε κάτι καλυφούες που καλάμια που εβλαστούσαν ακόμα γυρόν που τες λίμνες των κρατήρων. Τζαι τα μακρινά ταξίθκια γιοκ. Δίχα ξύλον... δίχα βάρκες... Τα ψεφτοκανό με τα καλάμια εκάμναν μόνον για να πιτσιαρίζουν στες γύρω ακτές.

Τζαι το ψάρεμαν γιοκ. Το ξύλον τους βάτους με το οποίον εκάμναν δίκτυα έλειψεν τζαι τζείνον. Με την εξάλειψην της άγριας χλωρίδας εφτώσιινεν ακόμα παραπάνω το χώμαν που υπολείπετουν ήδη λίπανσην ζωικής προέλευσης για να αναζωογονεί τες θρεπτικές ουσίες που απορροφούσαν οι καλλιέργειες. Οι βροσιές εδιαβρώσαν ακόμα παραπάνω την γην τζαι η παραγωγή γλυκοπατάτας έππεσεν. Τα κοτόπουλλα εμείναν η κύρια πηγή διατροφής. Όσον ο αριθμός τους εμεγάλωννεν τόσον έπρεπεν να τα προστατεύκουν που τες κλεψιές. Μα τα πουλιά μόνον δεν εκανούσαν να θρέψουν 7000 αθρώπους τζαι ο πληθυσμός άρκεψεν να φιρνά.

Που το 1600 τζαι μετά, η φθίνουσα κοινωνία της νήσου Πάσχα εξέππεσεν σε ούλλον τζαι πιο πρωτόγονα επίπεδα. Δίχα δεντρά, δηλαδή δίχα κανό, οι νησιώτες εβρεθήκαν φυλακισμένοι σιιλιάες μίλια μακριά που την πατρογονικήν γην, ανίκανοι να διαφύουν που τες επιπτώσεις της κατάπτωσης του περιβάλλοντος τους, της οποίας οι μόνοι υπεύθυνοι ήταν οι ίδιοι. Οι κοινωνικές επιπτώσεις της αποψίλωσης εν ήταν λιόττερον δραματικές. Η αδυναμία να στήνουν τζιηνούρκα αγάλματα είσιεν καταστροφικές συνέπειες στο σύστημα λατρείας τζαι την κοινωνικήν οργάνωσην πάνω στις οποίες ήταν δομημένη η πολυσύνθετη τζείνη κοινωνία.

Οι συγκρούσεις επολλαπλασιαστήκαν βάλλοντας το νησίν σε σχεδόν μόνιμην κατάστασην πολέμου. Η δουλεία εγίνην συνηθισμένη πρακτική. Όσον οι πρωτεΐνες ελλιανίσκαν, τόσον οι κάτοικοι εγίνουνταν κανίβαλοι. Ένας που τους κύριους στόχους των πολέμων ήταν να καταστρέψουν τα Αχού της αντίπαλης φυλής. Τα παραπάνω που τζείνα τα υπέροχα πέτρινα αγάλματα εκαταστραφήκαν το ένα μετά το άλλον. Μπροστά σε τούτον το θλιβερόν τοπίον, μπροστά στην άγνοιαν των Πασχαλινών που εχάσαν την πολιτιστικήν τους μνήμην αιώνων, οι πρώτοι Ευρωπαίοι δεν εκαταλάβαν τον μυστήριον πολιτισμόν που άνθισεν στο παρελθόν πάνω στο νησίν. Για σιίλια χρόνια οι Πασχαλινοί ήβραν τον τρόπον να συντηρήσουν έναν τρόπον ζωής στηριγμένον σε έναν λεπτόν ισοζύγιον ηθών που τους επέτρεπεν όϊ μόνον να διαβιούν αλλά να ευτυχούν.

Πρόκειται βέβαια για λόους ενός θριάμβου της αθρώπινης ραδιουργίας τζαι μιας επιφανειακής νίκης πας στην εχθρικήν φύσην. Σε τελευταίαν όμως ανάλυσην, ο υπερπληθυσμός και οι πολιτιστικές φιλοδοξίες των νησιωτών εφανήκαν πολλά βαρετές πάνω στες περιορισμένες πηγές που είχαν εις την διάθεσην τους. Όταν ελείψαν, η κοινωνία δεν άρκησεν να συντριβεί οδηγώντας τους ανθρώπους σε έναν επίπεδον που δεν απείχεν πολλά που την βαρβαρότηταν. Αρκούσεν σε τούτους τους ανθρώπους, εντελώς ξεκομμένους που τον κόσμον, μιαν μόνον ημέραν για να κάμουν τον γυρόν του μικρού νησιού τους για να καταλάβουν την ζωτικήν ανάγκην να έβρουν έναν αειφόρον ισοζύγιον με το περιβάλλον.

Αντί αυτού, εκμεταλλεουνταν το σαν να τζαι οι δυνατότητες που τους εδίαν ήταν άπειρες. Τζαι ακόμα σιοιρόττερα, ενώ οι ελλείψεις στο νησίν εγίνουνταν ολοέναν τζαι πιο αισθητές, η αντιπαλότητα μεταξύ των φυλών φαίνεται να επαυξάνετουν: εσκαλίζαν ολοέναν τζαι παραπάνω αγάλματα για να διασφαλίσουν το γόητρον τους, ανάθθεμαν τζι αν τα παραπάνω ήταν να μείνουν γέρημα, ατέλειωτα τζι ανάφεντα, εγκαταλελειμμένα κοντά στο λατομείον, χωρίς να λάβουν καθόλου υπόψην την ανησυχητικήν σπάνην των δεντρών που μια τέθκοια κλιμάκωση εσυνεπάγετουν.

Πηγή : Clive Ponting - le viol de la terre - Nil édition, Paris, 2000 (Titre original : a green history of the world). Ελέυθερη μετάφραση Φ. Φλουρέντζου
Πηγή εικόνων: http://membres.lycos.fr/smsconnection4/